Spinozalens-Laureaat-2017-jan-patocka

Laureaat 2017
Jan Patočka

Foto: Jindřich Přibík

 

Jan Patočka werd in 1907 geboren in Bohemen en hij overleed 40 jaar geleden, in 1977, te Praag.     Hij wordt gezien als een van de belangrijkste Tsjechische filosofen, en  een van de belangrijkste Centraal-Europese filosofen van de 20ste eeuw. Patočka hield zich vooral bezig met het probleem rond het begrip leefwereld, zijn structuur en de positie van de mens in deze leefwereld.
Patočka studeerde in de jaren 1930 in Parijs en Freiburg bij Husserl en Heidegger. Hij keerde nog voor de Tweede Wereldoorlog terug naar Praag. Na de oorlog weigerde hij om lid te worden van de communistische partij waardoor hij moest zien te overleven in de marge van de maatschappij. Pas in 1968, tijdens de Praagse lente,  kreeg hij gelegenheid om te doceren aan de universiteit en kon hij ook enkele reizen maken naar het buitenland. Lang zou de Praagse lente niet duren en de daarop volgende repressie werd Patočka fataal.

 

Jan Patočka was niet alleen een filosoof, maar ook een activist. Na zijn beroepsverbod als filosoof initieerde hij samen met andere monddood gemaakte intellectuelen een ondergrondse universiteit. De meest bekende deelnemer aan die lessen was ongetwijfeld Václav Havel, de latere president van de Tsjechische Republiek. Patočka was hun rolmodel, de Socrates van Praag. De thema’s die  Havel in zijn eigen geschriften aansnijdt, zoals het belang van leven in waarheid, openheid voor transcendentie, inzicht in de kwetsbaarheid van mens en wereld, en de politieke en ecologische verantwoordelijkheid die daaruit voortvloeit, heeft hij rechtstreeks aan Patočka ontleend.

 

Patočka wordt ook beschouwd als een belangrijke morele en intellectuele autoriteit achter de ‘Charta 77’-beweging.  Hij stierf in gevangenschap. Na een clandestiene ontmoeting met Max van der Stoel, de toenmalige Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken,  werd hij opgepakt en lang en uitputtend ondervraagd door de Tsjechische geheime dienst. Na zo’n elf uur durende ondervraging kreeg hij een beroerte die hem fataal werd.

 

Patočka staat aan de basis van de beweging die het communisme in Oost-Europa uiteindelijk heeft  verdreven. De tandem Patočka-Havel is een cruciale wegbereider van de Europese hereniging na het einde van de Koude Oorlog – in idee, woord en daad.

 

De ‘dode’ denker wordt –in navolging van Spinoza, Rousseau, Kant en Arendt – geëerd met een lesbrief voor het voortgezet en hoger onderwijs. De lesbrief verschijnt in de loop van 2018.

Deze website gebruikt cookies om een zo prettig mogelijk ervaring te creëren.