Michel Foucault is laureaat voor 2021
De Amerikaanse filosoof Martha Nussbaum krijgt de Spinozalens 2022. Dit maakte juryvoorzitter prof.dr. Jet Bussemaker op 24 november 2021 bekend. Dat deed ze in het Haagse cultuurhuis Amare tijdens een gestreamd evenement in aanwezigheid van burgemeester Jan van Zanen. Nussbaum zal gelauwerd worden voor haar bijdrage aan de ethische reflectie op het thema ‘gezondheid, risico en samenleving’. Zoals gebruikelijk, selecteerden de juryleden ook een historische denker. Zij kozen de Franse filosoof Michel Foucault als laureaat voor 2021. Hij zal worden geëerd met educatief materiaal dat begin volgend jaar wordt gepubliceerd.
Breekbaarheid en capabilities
De jury prijst in haar rapport Martha Nussbaum (1947) als origineel en eminent denker. Nussbaum behandelt een breed scala aan thema’s die uitermate relevant zijn voor het publieke debat over gezondheidszorg en de (mondiale) verdelingsvraagstukken die daarmee gepaard gaan. In haar oeuvre beroept ze zich zowel op Westerse als Oosterse bronnen en besteedt ze aandacht aan de tegenstellingen tussen Noord en Zuid. Hierdoor inspireert ze zeer uiteenlopende doelgroepen.
Twee boeken springen daarbij in het oog. Creating Capabilities The human development approach (2011) is van groot belang vanwege de substantiële theorie over sociale rechtvaardigheid die Nussbaum daarin beschrijft. Die past uitstekend bij de complexe problemen waarmee de globalisering in het algemeen en de pandemie in het bijzonder ons opzadelt. Minstens even belangrijk is haar eerdere boek The Fragility of Goodness (1986, herziene editie 2001), mede omdat dit boek recht doet aan de kwetsbaarheid en onmacht die met die complexe vraagstukken gepaard gaan.
Op 17 november 2022 zal Martha Nussbaum de Spinozalens in ontvangst nemen tijdens een publieke bijeenkomst in Den Haag. In aanloop naar de ceremonie zal de Stichting Internationale Spinozaprijs een ontwerpwedstrijd voor leerlingen, studenten en jongvolwassenen in Nederland en Vlaanderen. De wedstrijd zal hen uitnodigen om aan de hand van de capability benadering na te denken over de toekomst van kwetsbare jongeren in de samenleving.
Biopolitiek
Mede in het licht van de coronapandemie vindt de jury het werk van Michel Foucault (1926-1984) relevanter dan ooit. Het is bij uitstek geschikt om het denken over gezondheid in een kritisch perspectief te plaatsen. Foucault is telg uit een artsenfamilie, maar verlegt als student zijn aandacht van de geneeskunde naar de filosofie. Toch blijft gezondheid(szorg) een centraal thema in zijn oeuvre. In de laatste jaren van zijn leven besteedt hij ook veel aandacht aan zelfzorg.
Al aan het begin van de corona-crisis drongen de analyses van Foucault zich op. Onder andere omdat hij geschreven heeft over eerdere epidemieën zoals de pest en de pokken, en de quarantaines, hygiëne, vaccinaties en bevolkingspolitiek die daarvan het gevolg waren. Centrale begrippen in zijn oeuvre zijn biopolitiek, normaliteit en surveillance, die meer dan ooit actueel zijn.
De meeste juryleden hebben destijds – bij het verschijnen van Foucaults boeken – zijn werk als mind blowing ervaren. Tegelijk constateert de jury dat zijn epigonen zich vaak te makkelijk op zijn werk beroepen om hun (provocerende) stellingen kracht bij te zetten. Het wordt dus een uitdaging om zijn oeuvre op een verantwoorde manier voor het voetlicht te brengen.
De Stichting Internationale Spinozaprijs eert Foucault met een korte educatieve video over het begrip biopolitiek. De video werd gemaakt door de jonge filosofen Tjesse Riemersma en Jesse Havinga en ging vanavond in première tijdens de bijeenkomst in theater Amare. Momenteel ontwikkelen Riemersma en Havinga instructies voor docenten en opdrachten voor leerlingen en studenten vanaf 16 jaar. Samen met de video zullen die begin 2022 beschikbaar worden gesteld, onder meer via deze website. Het materiaal kan bij diverse vakken worden ingezet, waaronder maatschappijleer, sociale wetenschappen, onderwijs in burgerschap, godsdienst, niet-confessionele zedenleer en filosofie.
